لایه برداری یکی از مهمترین مرحله های مراقبت از پوست محسوب می شود. پوست انسان تقریبا هر 30 روز و با تولید سلولهای جدید، سلولهای مرده را به سطح خود منتقل می کند. در سنین زیر 20 سال، این سلولهای مرده به خوبی به سطح پوست منتقل شده و با شستن صورت و یا حمام کردن از روی پوست دفع می شوند. اما در سنین بالای 20 سال، پروسه انتقال سلولهای مرده به سطح پوست کندتر می شود و برای دفع آنها باید از لایه برداری استفاده کرد. بیشتر افراد تصور می کنند که لایه برداری فقط می تواند برای برخی از پوستها کاربرد داشته باشد و همه انواع پوست نیازی به آن نخواهند داشت. در واقع باید گفت که همه پوستها از سنین تقریبا 20 سال به بالا نیاز به یک روتین لایه برداری با استفاده از لایه بردارهای ملایم خواهند داشت.
بطور کلی دو روش جامع برای لایه برداری پوست وجود دارد: لایه برداری فیزیکی مانند انواع اسکراب، و لایه برداری شیمیایی مانند استفاده از لایه بردارهای هیدروکسی اسید. مطمئنا لایه برداری شیمیایی، امن تر و مفیدتر از روش فیزیکی بوده و تمام متخصصین پوست استفاده از این روش را به عنوان روشی امن تر به مراجعه کنندگان خود پیشنهاد می کنند. ما قبلا در این مقاله به توضیح کامل این دو روش پرداختیم.

همانطور که در مقاله بالا توضیح دادیم، لایه برداری شیمیایی توسط دو گروه از محصولات شیمیایی انجام می شود به نام آلفا هیدروکسی اسیدها (گلیکولیک اسید، لاکتیک اسید، سیتریک اسید، مندلیک اسید و …) و همچنین بتا هیدروکسی اسیدها (سالیسیلیک اسید).

آلفا هیدروکسی اسیدها ترکیباتی محلول در آب هستند و معمولا گزینه مناسبی برای پوستهای خشک تا نرمال محسوب می شوند. از طرف دیگر بتا هیدروکسی اسیدها ترکیباتی محلول در چربی هستند و گزینه مناسب تری برای پوستهای ترکیبی و چرب به حساب می آیند.
در کنار فواید متعددشان برای پوست، هیدروکسی اسیدها می توانند تحت شرایطی برای پوست مضر باشند. با استفاده بیش از حد و متوالی، این ترکیبات در کنار برداشتن لایه ای از سلولهای مرده می توانند سلولهای تازه و باکتریهای مفید پوست را نیز از بین ببرند. با اینکار، لایه دفاعی پوست که نقش بسیار مهمی در سلامتی و زیبایی آن دارد نیز صدمه دیده و پوست خشک می شود. این خشکی بیش از حد پوست در نهایت منجر به قرمزی، خارش و بدتر شدن جوشها و آکنه های آن خواهد شد.

از طرف دیگر، وقتی که لایه ای از سطح بیرونی پوستمان برداشته شود، پوست حساسیت بالاتری به نور آفتاب پیدا خواهد کرد و اگر به اندازه کافی از یک ضد آفتاب روی آن استفاده نکنیم، این اثر می تواند منجر به تیرگی و افزایش چین و چروکهای پوست شود.
معمولا پیشنهاد می شود افرادی که پوستی حساس یا قرمز دارند نباید زیاد لایه برداری کنند و همان دفعات محدود نیز باید با استفاده از لایه بردارهای کاملا ملایم انجام شود. بد نیست بدانید یکی از دلایل قرمزی و حساسیت پوست، آسیب دیدن لایه محافظ آن است. اگر این لایه نتواند کارش را بخوبی انجام دهد، عوامل خارجی مانند رادیکالهای آزاد، آلودگیهای محیطی و همچنین نور آفتاب می توانند بیشتر به پوست صدمه بزنند. بخاطر همین نیز در صنعت مراقبت از پوست (و نه درمان) به این افراد پیشنهاد می شود تا از محصولاتی استفاده کنند که حاوی آبرسان و پپتید هستند. این ترکیبات می توانند به بهبود کارایی لایه محافظت از پوست کمک خوبی کنند.

وقتی صحبت از لایه برداری می شود معمولا افرادی که پوستی حساس دارند گزینه زیادی برای این کار ندارند زیرا لایه بردارها، هر چقدر هم که ملایم باشند، باز هم ممکن است باعث افزایش خشکی و حساسیت در آنها شوند.
حالا سوال این است: آیا محصولی وجود دارد که هم بتواند به خوبی پوست را لایه برداری کند و هم برای پوستهای حساس مناسب باشد؟ خوشبختانه باید گفت بله!
در دهه 90 میلادی، و با هدف لایه برداری با کمترین حساسیت زایی، مجموعه ای از متخصصان ترکیباتی را بوجود آوردند که قدرت خشک کنندگی و حساسیت زایی کمتری نسبت به لایه بردارهای موجود در بازار داشتند و در عین حال می توانستند باعث کمک به آبرسانی و نگهداری رطوبت پوست شوند. این ترکیبات در کل، پلی هیدروکسی اسیدها نام گذاری شدند. در واقع پلی هیدروکسی اسیدها (Poly Hydroxy Acids یا PHA ها) مجموعه ای از اسیدها هستند با ساختار و منشا متفاوت ولی با کارایی کلی یکسان. تمام انواع این پلی هیدروکسی اسیدها قدرت لایه برداری خوبی دارند ولی بسیار کمتر از آلفا و بتا هیدروکسی اسیدها باعث حساسیت زایی پوست خواهند شد.

پلی هیدروکسی اسیدها با نامهای دیگری نیز شناخته می شوند مانند لاکتوبایونیک اسید (Lactobionic Acid)، گلوکونولاکتون (Gluconolactone)، گلوکونیک اسید (Gluconic acid)، زینک گلوکونات (Zinc Gluconate)، یا کاپر گلوکونات (Copper Gluconate). 

متداول ترین نوع PHA ها در دو دسته قرار می گیرند: گلوکونولاکتون (این ترکیب از گلوکونیک اسید مشتق شده و حاوی مقادیر بالایی آنتی اکسیدان است) و لاکتوبایونیک (این ترکیب از قند موجود در شیر یا لاکتوز استخراج شده و بخاطر قدرت آبرسانی و همچنین توانایی آن در نگهداری رطوبت در داخل پوست شناخته می شود).

این محصولات برای چند سال و به خاطر وجود قانون اختراع و محدودیت در کپی برداری فرمول نتوانستند بطور وسیع وارد صنعت زیبایی شوند. اما خوشبختانه سازندگان آن چند سالیست که استفاده از این فرمول را برای همگان آزاد اعلام کردند به همین خاطر اخیرا محصولات لایه بردار پلی هیدروکسی اسید زیادی در حال ورود به بازار هستند که می توانند جای خاصی در روتین زیبایی برای خودشان باز کنند. این یک خبر خوب است برای افرادی که پوستی حساس دارند و از عارضه هایی مانند رزاسه و اگزما رنج می برند. با استفاده از پلی هیدروکسی اسیدها، این افراد دیگر نیازی نیست که از لایه برداری پوستشان بترسند.
ما در این مقاله به توضیح کامل پلی هیدروکسی اسیدها، ساختار و همچنین کاراییشان می پردازیم. با ما همراه باشید.

پلی هیدروکسی اسید یا PHA چیست؟

همانطور که در بالا توضیح دادیم، پلی هیدروکسی اسیدها، مانند آلفا و بتا هیدروکسی اسیدها، جزو لایه بردارهای شیمیایی طبقه بندی می شوند. این ترکیبات با گسستن پیوند بین سلولهای مرده، آنها را از سطح پوست جدا می کنند. با اینکار روند انتقال سلولهای مرده از لایه های زیرین به سطح پوست تسریع شده و باعث می شود تا پوست روشنتر و یکدست تر شود.
اگر بخواهیم دقیق تر نگاه کنیم، باید گفت که پلی هیدروکسی اسیدها ساختاری مشابه آلفا هیدروکسی اسیدها دارند. بخاطر همین هم از پلی هیدروکسی اسیدها به عنوان نسل جدید آلفا هیدروکسی اسیدها یاد می شود. هیدروکسی اسیدها ساختار مولکولی بسیار ریزی دارند و به همین خاطر می توانند بطور موثری به عمق پوست نفوذ کنند و تمام آلودگیها و چربیهایی که در لایه بیرونی پوست هستند را از بین ببرند. البته همانطور که عنوان شد، با نفوذ عمیق تر به پوست، این ترکیبات در کنار آلودگی، می توانند با از بین بردن سلولهای مفید، باعث صدمه رساندن به لایه محافظت کننده از پوست نیز شوند. معمولا پوستهای حساس که دچار اگزما و رزاسه هستند، لایه محافظتی ضعیف تری دارند و استفاده از آلفا و بتا هیدروکسی اسیدها می تواند کارایی این لایه را بدتر کنند.
پلی هیدروکسی اسیدها در مقابل، ساختار مولکولی بزرگتری دارند و نمی توانند به عمق پوست نفوذ کنند. این ترکیبات فقط می توانند لایه برداری را بطور سطحی انجام دهند و دیگر تاثیری منفی بر لایه محافظتی پوست نخواهند داشت.

پلی هیدروکسی اسیدها چه مزایایی برای پوست دارند؟

در کنار لایه برداری موثر و همچنین حساسیت زایی کمتر نسبت به دیگر لایه بردارهای شیمیایی، پلی هیدروکسی اسیدها فواید دیگری نیز برای پوست دارند که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پلی هیدروکسی اسیدها ماهیتی اوکلوسیو (Occlusive) دارند به این معنی که این ترکیبات می توانند با تشکیل لایه ای روی پوست از هدر رفتن رطوبت آن جلوگیری کنند. این اثر باعث خواهد شد تا رطوبت پوست افزایش یابد و از طرف دیگر، با مرطوب شدن و پرتر شدن سطح پوست، کارایی لایه محافظ کننده نیز بهبود یابد که در نهایت به کاهش چین و چروکهای پوست منجر خواهد شد.

• PHA ها خواص آنتی اکسیدانی دارند. آنها می توانند مانند آنتی اکسیدانهای دیگر با رادیکالهای آزادی که می توانند به لایه محافظتی پوست صدمه بزنند مبارزه کنند. این قابلیت می تواند باعث شود تا ساخت کلاژن در پوست بهبود یافته و روند پیر شدن و همچنین ایجاد لکه های تیره پوست کندتر شود.

• همانطور که در بالا توضیح دادیم، آلفا و بتا هیدورکسی اسیدها با برداشتن لایه ای از پوست باعث خواهند شد تا حساسیت آن به نور آفتاب بیشتر شود که این اثر می تواند باعث ایجاد لکه های تیره روی پوست شود (بخاطر همین هم همیشه توصیه می شود که بعد از لایه برداری حتما از ضد آفتاب استفاده کنید). چون پلی هیدروکسی اسیدها تنها لایه نازکی از سطح پوست را بر می دارند، پوست در برابر نور آفتاب صدمه کمتری می بیند. البته نمی توان گفت که در این حالت نور آفتاب اصلا اثر بدی روی پوست ندارد پس نیازی به استفاده از ضد آفتاب نیست. منظور این است که PHAها باعث افزایش حساسیت پوست به نور آفتاب نخواهند شد و شما همچنان نیاز به استفاده از یک ضد آفتاب بعد از لایه برداری خواهید داشت.

• پلی هیدروکسی اسیدها در کنار خواص آنتی اکسیدانی، خواص ضد تورم نیز دارند که این اثر می تواند در کاهش اثرات عوارضی مانند رزاسه و اگزما و همچنین بهبود جوش و آکنه به پوست کمک کند.

پلی هیدروکسی اسیدها برای چه پوستهایی مناسبند؟

همانطور که گفتیم، PHA ها برای افرادی که پوستی حساس دارند گزینه مناسبتری هستند. البته این گفته به این معنی نیست که این ترکیب اصلا ضرری برای پوستهای حساس نخواهد داشت. با اینکه PHA ها کار لایه برداری را بطور کاملا سطحی انجام می دهند ولی در همین حد نیز می توانند تا حدی باعث حساسیت زایی شوند. در واقع باید گفت با اینکه اثر حساسیت زایی PHA ها کمتر از آلفا و بتا هیدروکسی اسیدهاست، ولی امکان حساسیت زایی برای پوستهای حساس همیشه وجود دارد. اگر پوستی حساس دارید باید توجه کنید که اولین بار استفاده از هر نوع ترکیب مراقبت از پوستی می تواند برایتان حساسیت زا باشد و این ترکیب نیز استثنا نیست. ما پیشنهاد می کنیم برای استفاده از یک محصول حاوی PHA ، آنرا به تدریج وارد روتین روزانه خودتان کنید. برای مثال در هفته اول، یکبار در هفته، هفته دوم دوبار در هفته و هفته سوم سه بار در هفته. با اینکار می توانید به پوستتان عادت دهید تا به این ترکیب واکنش آلرژیک نشان ندهد. بعد از این برنامه، هر موقع دیگری که بخواهید از PHA استفاده کنید، پوستتان به آن عادت کرده است و می توانید با خیال راحت از آن استفاده کنید.
نکته دیگر اینکه پلی هیدروکسی اسیدها مانند آلفا هیدروکسی اسیدها گزینه مناسبی برای پوستهای خشک تا نرمال محسوب می شوند. اگر پوستی چرب دارید، بهتر است از لایه بردارهای بتا هیدروکسی اسید، مانند سالیسیلیک اسید استفاده کنید زیرا این ترکیبات محلول در چربی هستند و بهتر می توانند چربی پوستتان را کنترل کنند و از عهده لایه برداری چربیهای اضافه پوستتان بر آیند.

نکته آخر: با اینکه لایه برداری مرحله کاملا مهمی در روتین مراقبت از پوست محسوب می شود، نباید اصلا در آن زیاده روی کرد. معمولا دو تا سه بار در هفته بیشتر نیازی نیست که پوستتان را لایه برداری کنید مگر اینکه با نظر پزشک پوستتان باشد. این نکته برای انواع پوست صدق می کند و فقط مخصوص پوستهای حساس نیست.

مطالب مفید دیگر: