در سال های اخیر، استفاده از سلولهای بنیادی در بهبود عملکرد سلولهای بدن و درمان عوارض مختلف رواج زیادی پیدا کرده و استفاده از این روش در سالهای پیش رو افزایش چشم گیری خواهد داشت.

برای استفاده از سلولهای بنیادی در علم پزشکی، معمولا از سلولهای چربی، پوست، خون، بند ناف و یا مغز استخوان انسان استفاده می شود. این سلولها بعد از نمونه گیری از شخص هدف، در آزمایشگاه کشت شده و بعد از افزایش تعداد آنها، دوباره به بدن همان شخص تزریق می شوند.

استفاده از سلولهای بنیادی یا بهتر بگوییم، سلولهای بنیادی مزانشیمی (Mesenchymal Stem Cells) به بیش از صد سال پیش بر میگردد. اولین تحقیق مستدل در این مورد در سال 1867 انجام شد. طی این تحقیق، مشخص شد که سلولهای بنیادی استخراج شده از مغر استخوان، منبع خوبی از فیبروبلاستها (سلولهای ترشح کننده کلاژن) بوده و توانایی بالایی در ترمیم زخم دارند.

این تحقیقات حدود یک قرن بعد سرعت بیشتری گرفت و از سال 1991، سلولهای بنیادی باعث ایجاد تحولی عظیم در پزشکی شدند و در حال حاضر، این سلولها جزو مهمی از علم بازساختی یا احیا کننده بوده که هدف آن ترمیم و احیای بافت ها و اندام آسیب دیده بدن است.

نکته: تمرکز ما در این مقاله بر روی سلولهای بنیادی استخراج شده از منابع انسانی بوده که بطور تزریقی وارد پوست می شوند. البته در ادامه مقاله در مورد سلولهای بنیادی استفاده شده در محصولات موضعی نیز صحبت می کنیم.

سلول بنیادی چیست؟

سلولهای بنیادی در واقع سلولهای خاصی در بدن هستند که دو عملکرد مهم دارند:

1- می توانند باعث ساخت سلولهای بیشتر شوند، یا به عبارت دیگر، سلولهایی مانند خودشان را بسازند.

2- می توانند تبدیل شوند و مانند سلولهای دیگر عمل کنند. سلولهای بنیادی انواع مختلفی دارند و بسته به جایگاهشان، می توانند به انواع مختلف بافت در بدن تبدیل شوند.

برای مثال، سلولهای بنیادی خونساز یا هماتوپویتیک (Hematopoietic Cells) که در مغز استخوان قرار دارند می توانند تمام سلولهای مربوط به خون را بسازند. به علاوه، برخی دیگر از سلول های بنیادی می توانند تبدیل به سلولهای مغز، ماهیچه قلب و استخوان شوند.

سلولهای بنیادی جنینی یا امبریونیک (Embryonic) فعال ترین نوع این سلولها محسوب می شوند زیرا می توانند تمام سلولهای بدن جنین را بسازند. البته تمام سلولهای بنیادی این قابلیت را ندارند و بیشتر آنها صرفا می توانند باعث ترمیم و بازسازی بافت ها و اندام مختلف بدن شوند.

آشنایی با سلولهای بنیادی در پوست

پوست، بزرگترین اندام بدن است و وظیفه اصلی آن، جدا از جنبه زیبایی بخشی، حفظ اندام داخلی و محافظت از آنها در برابر فاکتورهای خارجی است.

پوست ما از سه لایه به نام های اپیدرم (Epidermis)، درم (Dermis) و هایپودرم (Hypodermis) تشکیل شده است که البته امروزه هاپودرم جزو درم محسوب می شود و به همین دلیل، می توان گفت که پوست تنها شامل دولایه، اپیدرم و درم است.

اپیدرم اولین لایه پوست است که خود از 5 لایه تشکیل می شود. بیرونی ترین لایه که سد محافظتی یا لایه محافظت از پوست نام دارد، تنها قسمت قابل رویت پوست است که بیشتر آن از کراتین ساخته شده و شکل نهایی پوست مدیون وجود این لایه است.

پنجمین لایه و درونی ترین قسمت اپیدرم، لایه بازال (Basal) نام دارد. این لایه جایی است که انواع مختلف سلول های بنیادی در آن قرار دارند و عملکرد و کارکرد این سلولهای بنیادی است که باعث شکل گیری لایه های دیگر و ساختار کلی پوست (از جمله ناخن و غدد چربی) می شود. البته سلولهای بنیادی فقط در سطح بازال نیستند و در قسمتهای دیگر مانند فولیکولهای مو، ملانوسیت ها، غدد چربی و همچنین در لایه درم  نیز می توان آنها را یافت. به طور کلی، به سلولهای بنیادی که در لایه ها و قسمتهای مختلف پوست قرار دارند، سلولهای بنیادی پوست می گویند.

وظیفه اصلی سلولهای بنیادی پوست، جایگزینی، بازسازی و احیا کردن سلولهای اپیدرم است که آسیب دیده اند و یا کارشان را بطور ناقص انجام می دهند.

در اوایل تحقیقات، دانشمندان باور داشتند که عملکرد سلولهای بنیادی به افزایش سن مرتبط نیست زیرا تعداد آنها با افزایش سن کاهش نمی یافت. اما بعد از تحقیقات بیشتر مشخص شد که عملکرد برخی از این سلولها با افزایش سن مختل شده و نرخ تبدیل آنها بعد از افزایش سن کاهش می یابد (مانند سلولهای بنیادی غدد چربی).

باید گفت که تمام سلولهای بنیادی عملکرد یکسانی نداشته و برخی از آنها مانند سلولهای بنیادی فولیکول مو، ملانوسیت و درمال، با افزایش سن همچنان عملکردی قابل قبول داشتند. به همین دلیل، این گروه از سلولها گزینه ای مناسب برای استخراج سلولهای بنیادی و کاشت و تزریق دوباره آنها به داخل پوست محسوب می شوند.

نحوه عملکرد سلول های بنیادی در پوست

اگر بخواهیم به زبان ساده بیان کنیم، می توانیم سلولهای بنیادی را به موتورهایی نامرئی تشبیه کنیم که به سلولهای بدن و پوست دستور می دهند تا خود را تقسیم کنند و سلولهای تازه ای بسازند. در واقع مهمترین نکته در مورد اثرگذاری سلولهای بنیادی، همین پیام و دستوری است که به سلولهای دیگر برای افزایش عملکردشان می دهند. این دستورات از طریق پروتئین هایی منحصر به فرد، از طرف سلولهای بنیادی به سلولهای اطراف منتقل می شود. از میان مهمترین این پروتئین ها می توان از سیتوکین ها (Cytokines)، کموکین ها (Chemokines) و فاکتورهای رشد (Growth Factors) نام برد. به زبان دیگر، این پروتئین ها هستند که دستورات سلولهای بنیادی را منتقل می کنند. ما قبلا در این مقاله در مورد فاکتورهای رشد صحبت کردیم.

همانطور که گفتیم، برخی از سلولهای بنیادی با افزایش سن و یا در اثر عواملی مانند آسیب دیدگی کارشان مختل می شود و به همان اندازه، عمل انتقال پیام برای تکثیر و ساخت سلولهای جدید نیز مختل خواهد شد. در این مواقع، محققان با برداشتن سلولهای بنیادی که عملکرد دائمی یا بلند مدت دارند و کشت و افزایش آنها در آزمایشگاه و تزریق دوباره آن به مناطق مختلف بدن، از جمله پوست، می توانند کاری کنند تا این روند دوباره از سر گرفته شود!

بد نیست بدانید که یکی از بهترین و مهمترین سلولهای بنیادی، در فولیکولهای مو وجود دارد. این سلولها توانایی بالایی در تحریک سلولهای پوست به تکثیر و ساخت سلولهای بیشتر دارند و از این لحاظ، هیچ سلول بنیادی دیگری نمی تواند با آن رقابت کند!

بهتر است بدانید که استفاده از انتقال دهنده های پیام بین سلولی در علم پزشکی رواج زیادی دارد. برای مثال، می توان از تزریق سیتوکین ها برای درمان سرطان یا کاهش اثرات منفی شیمی درمانی استفاده کرد. این پروتئین ها را می توان به داخل پوست، ماهیچه ها و یا رگها رساند و با اینکار روند ساخت سلولهای جدید را کنترل کرد. همچنین، این پروتئین ها می توانند گزینه کاملا مناسبی برای ساخت غضروف نیز محسوب شوند و عوارضی مانند آرتروز را به خوبی درمان کنند.

نکته مهم این است که روند انتقال پیام دوباره بازسازی شود. در برخی موارد می توان سلولهای بنیادی جدیدی وارد پوست کرد. در برخی موارد دیگر هم پزشکان می توانند پیام رسان هایی مانند سیتوکین ها و یا فاکتورهای رشد را به داخل بدن تزریق کنند و همه این روشها می توانند به خوبی باعث از سرگیری روند انتقال پیام شوند.

سلولهای بنیادی چه فوایدی برای پوست دارند؟

وقتی در مورد پوست صحبت می کنیم، وظیفه اصلی سلولهای بنیادی تحریک سلولهای دیگر به تکثیر و ساخت سلولهای جدید، و همچنین احیای سلولهای آسیب دیده است. زمانی که سلولهای تازه ای در داخل پوست ساخته می شود، به همان اندازه میزان کلاژن و الاستین نیز بیشتر می شود. به همین دلیل، استفاده از سلولهای بنیادی می تواند باعث جوانسازی، پرتر شدن و سفت تر شدن پوست و همچنین روشن تر شدن و رفع تیرگیهای سطحی (از جمله تیرگیهایی که در اثر تابش مداوم نور آفتاب ایجاد شده اند) شود.

به علاوه، با ساخت سلولهای جدید در لایه های پایین تر و انتقال آنها به لایه های بالایی مانند لایه محافظت از پوست، عملکرد این لایه بخوبی بهبود یافته و عوارضی مانند قرمزی، اگزما و خشکی بیش از حد پوست نیز تا حد خوبی از بین می روند.

نکته مهم دیگر اینکه، سلولهای بنیادی قدرت بالایی در کاهش تورم دارند. این قابلیت آنها باعث می شود تا این سلولها گزینه کاملا مناسبی برای درمان زخم، مخصوصا زخمهای عمیق و متورم باشند.

همچنین، بخاطر برخی از بیماریها مانند دیابت، روند بهبود زخم معمولا بیشتر از حالت عادی طول می کشد. سلولهای بنیادی می توانند کمک بسیار خوبی برای این نوع بیماران باشند و باعث شوند تا انواع زخم پوستشان با سرعت بیشتری خوب شوند.

بد نیست بدانید که اخیرا دانشمندان توانستند تا یک لایه کامل از پوست را در آزمایشگاه و از طریق سلولهای بنیادی بسازند. این پیشرفت می تواند گام مهمی برای ترمیم سوختگی و زخمهای عمیق محسوب شود.

بهترین روش دریافت سلولهای بنیادی برای جوانسازی پوست چیست؟

همانطور که توضیح دادیم، سلولهای بنیادی باید وارد پایین ترین لایه اپیدرم شوند و به همین دلیل، تزریق آنها در داخل پوست بهترین روش دریافتشان محسوب می شود. البته برخی اعتقاد دارند که بعد از عملهای کم تهاجمی مانند میکرونیدلینگ و زمانی که سوراخهایی در سطح پوست ایجاد شده اند نیز می توان از سرمهای حاوی سلولهای بنیادی بطور موضعی استفاده کرد. باید گفت که استفاده موضعی از سلولهای بنیادی می تواند تا حدی مفید باشد ولی برای گرفتن بهترین نتیجه، حتما باید این سلولها از طریق تزریق وارد پوست شوند.

سلولهای بنیادی چه عوارضی برای پوست دارند؟

تا زمانی که سلولهای بنیادی که به پوست تزریق می شود از بدن خود فرد استخراج شده باشد، احتمال ایجاد عوارض خیلی کم است زیرا این سلولها متعلق به خودش هستند و احتمال اینکه بدن آنها را پس بزند کاملا پایین است. اما در اغلب موارد، سلولهای بنیادی که در محصولات زیبایی تزریقی استفاده می شوند، از بدن دریافت کننده استخراج نمی شوند. در این مواقع، احتمال پس زدن بدن و ایجاد حساسیت بالاتر می رود و ممکن است شاهد عوارضی مانند ایجاد جوش، قرمزی، سوزش، خشکی بیش از حد و در موارد شدیدتر، تورم و درد شدید و حتی ایجاد تومور باشید. البته این عوارض برای همه پیش نمی آیند ولی باید بدانید که مصرف محصولات ناشناخته و غیر معتبر احتمال ایجاد آنها را بیشتر می کند.  

اثرات مثبت تزریق سلولهای بنیادی در پوست چقدر دوام دارد؟

با اینکه حداقل 6 تا 12 ماه طول می کشد تا نتایج کامل تزریق سلولهای بنیادی در پوست قابل مشاهده باشند اما این نتایج، ماهها و حتی سالها دوام خواهند داشت.

آیا می توان از سلولهای بنیادی برای تقویت رشد مو استفاده کرد؟

حتما! تزریق سلولهای بنیادی به پوست سر می تواند یکی از بهترین گزینه ها برای بهبود عملکرد فولیکول های مو و ساخت موهای جدید و همچنین، تقویت رشد مو محسوب شود. سلولهای بنیادی مناسب می توانند بخوبی باعث ساخت مویرگهای خونی جدید، افزایش ضخامت مو و رشد مجدد موها شوند.

استفاده از کلاژن ساز بهتر است یا سلولهای بنیادی انسانی؟

کلاژن سازها می توانند تا حدی باعث افزایش موقتی سطح کلاژن بدن و پوست شوند ولی اثر کلاژن سازی سلولهای بنیادی (نوع تزریقی) اصلا قابل مقایسه با کلاژن سازها نیست زیرا این سلولها می توانند کلاژن سازی و جوانسازی پوست را بسیار بهتر از کلاژن سازها انجام دهند.

استفاده از رتینوئیدها بهتر است یا سلولهای بنیادی انسانی؟

وقتی در مورد پوست صحبت می کنیم، تا به امروز رتینوئیدها (مانند رتینول) بهترین گزینه برای جوانسازی و ترمیم موثر پوست محسوب می شوند. با اینکه طبق تحقیقات انجام شده، سلولهای بنیادی می توانند عملکردی بهتر از رتینوئیدها داشته باشند اما هنوز زود است که بخواهیم آنها را با هم مقایسه کنیم. البته باید گفت که مکانیزم عملکرد این دو گروه از ترکیبات کاملا با هم فرق می کند و فقط یک پزشک متخصص می تواند تشخیص دهد که کدام برای شما گزینه بهتری محسوب می شود. 

محصولات مراقبت از پوست موضعی حاوی سلولهای بنیادی چه فوایدی برای پوست دارند؟

تا اینجا در مورد فواید و مضرات سلولهای بنیادی که از منابع انسانی استخراج می شوند صحبت کردیم. اما بیایید نگاهی به محصولات موضعی حاوی سلولهای بنیادی بیاندازیم. آیا این محصولات واقعا برای پوست مفیدند؟

برای پاسخ به این سوال اول از همه باید گفت که فقط سلولهای بنیادی که از بدن انسان استخراج می شود می تواند باعث افزایش عملکرد پوست ما شوند. مانند بدن انسان، سلولهای بنیادی در بدن گیاهان نیز موجودند. این سلولها مسئول اصلی رشد قسمتهای مختلف گیاهان و همچنین ترمیم بافتهای آسیب دیده در آنها بوده و می توان در آزمایشگاه این سلولها را استخراج و برای مقاصد دیگر استفاده نمود. سلولهای بنیادی گیاهی معمولا از گیاهانی مانند سیب، هندوانه و انگور استخراج می شوند.

باید گفت که سلولهای بنیادی گیاهی فقط در ساختار سلولی گیاهی فعال هستند و زمانی که از آنها در پوست انسان استفاده شود، اثری بجز خواص آنتی اکسیدانی نخواهند داشت!

به عبارت دیگر، همانطور که شاخه جدا شده از گیاه بعد از مدتی می میرد، سلولهای بنیادی استخراج شده از گیاهان نیز در صورت استفاده در محصولات مراقبت از پوست و بعد از قرار گرفتن در مجاورت هوا خاصیت خود را از دست داده و تقریبا هیچ اثر مثبتی برای پوست نخواهند داشت.

در واقع، سلولهای بنیادی گیاهی تا زمانی فعالند که در بدن گیاه باشند. این سلولها تا زمانی که در محیط ایده آل آزمایشگاهی نگه داری شوند زنده اند. با استفاده آنها در ظروف سر بسته نیز تا زمان محدودی فعالند ولی با گذشت زمان و ورود هوا به دفعات مختلف، هر بار از اثر گذاری آنها نیز کاسته شده و در نهایت بی اثر می شوند.

سلولهای بنیادی انسانی نیز همینطورند و به همین دلیل است که از آنها در ظروف استریل و یکبار مصرف و برای استفاده تزریقی استفاده می شود. اگر از سلولهای بنیادی انسانی در محصولات مراقبت از پوست استفاده شود، آنها نیز به مرور زمان خاصیتشان را از دست می دهند.

سازندگان محصولات مراقبت از پوست با اتکا به نتایج مثبتی که سلولهای بنیادی انسانی در جوانسازی پوست انسان دارند، ادعا می کنند که محصولاتشان همان خواص را خواهند داشت. در واقع کاری که این تولید کنندگان می کنند، استفاده از آنتی اکسیدانها و ترکیباتی مانند پپتیدها در کنار سلولهای بنیادی گیاهی است تا محصولاتشان بتوانند اثر مثبتی برای پوست داشته باشند!

اگر بدنبال بهره بردن از فواید منحصر به فرد سلولهای بنیادی برای پوستتان هستید، بهتر است از انواع تزریقی آنها که از منابع انسانی تهیه می شوند استفاده کنید. در حال حاضر محصولات موضعی حاوی سلولهای بنیادی گیاهی تاثیر چندانی در بهبود عملکرد پوستتان ندارند.

استفاده از سلولهای بنیادی در محصولات موضعی چه عوارضی برای پوست دارد؟

با استفاده موضعی، این سلولها به لایه های پایین تر پوست نمی رسند و احتمال ایجاد عوارض شدید کاملا پایین تر می آید و ممکن است باعث ایجاد عوارض مختصری مانند قرمزی، تورم، سوزش و یا خشکی پوست شوند.

نتیجه گیری: با پیشرفت علم و ظهور متدهای جدید، صنعت زیبایی نیز در آستانه جهشی بزرگ قرار دارد. ورود انواع ترکیبات و روشهای درمانی به این صنعت می تواند اثرگذاری محصولات زیبایی را بیش از پیش تقویت کند. سلولهای بنیادی یکی از بهترین گزینه ها برای متحول نمودن پوست و جوانسازی آن به حساب می آیند. با اینکه در حال حاضر شاهد ورود انواع محصولات زیبایی حاوی سلولهای بنیادی به بازار هستیم اما با توجه به نوپا بودن آنها در این صنعت نباید هیجان زده شد و عجله کرد! بهتر است کمی صبر کنیم تا تحقیقات بیشتری در مورد اثرات مثبت و منفی آنها در سلامت و کارکرد پوست انجام شود و مراجع معتبری مانند سازمان غذا و دارو (FDA) اثرگذاری آنها را تایید نماید. با توجه به سرعت پیشرفت در این زمینه می توان امیدوار بود که در سال های پیش رو، سلولهای بنیادی و ترکیبات مشابه آنها دنیای مراقبت از پوست را متحول می کنند و می توان با استفاده از آنها کاری کرد تا پوستمان تا حد بسیار خوبی جوانتر و زیباتر شود.

مطالب مرتبط:

آشنایی با معروفترین روشهای غیر تهاجمی برای جوانسازی و رفع معایب پوست

معرفی بهترین ترکیبات مراقبت از پوست برای کاهش جای جوش و آکنه

معرفی بهترین ترکیبات مراقبت از پوست برای کاهش چین و چروک

نحوه انتخاب بهترین مرطوب کننده برای انواع پوست

معرفی بهترین ترکیبات مراقبت از پوست برای کاهش جوش و آکنه

بهترین ترکیبات مراقبت از پوست برای رفع لکه و تیرگی های پوست

رتینوئیدها: موثرترین ترکیبات برای کاهش واقعی چین و چروک پوست