با افزایش تنوع محصولات و ورود ترکیبات جدید، دنیای محصولات مراقبت از پوست و همچنین، نیاز و خواسته مصرف کنندگان در حال پیچیده تر شدن، تخصصی تر شدن و گسترده تر شدن است.

 برای پاسخ به نیازهای متنوع مصرف کنندگان محصولات مراقبت از پوست، تولیدکنندگان این محصولات سعی می کنند همیشه یک قدم از بازار جلوتر باشند و بطور مداوم محصولاتی به روز و جدید به بازار عرضه کنند.

از میان مهمترین دغدغه های مصرف کنندگان محصولات مراقبت از پوست، می توان از چین و چروک، لکه های تیره، جوش و جای جوش، خشکی بیش از حد، قرمزی و حساسیت، و همچنین شل شدن و افتادگی پوست را نام برد. تا به امروز بهترین و موثرترین ترکیبات برای بهبود این شرایط، رتینوئیدها یا خانواده ویتامین آ موضعی محسوب می شوند و هنوز هیچ ترکیب جدیدی ساخته نشده که بتواند از این لحاظ با آنها رقابت کند.

ممکن است بپرسید که اگر رتینوئیدها می توانند در بهبود تمام این معایب موثر باشند و ترکیبات دیگر قادر به جایگزینی آنها نیستند پس ترکیبات جدیدتر واقعا چه نقشی دارند و چرا باید از آنها استفاده کرد؟

در پاسخ باید گفت که در خیلی از موارد، ترکیبات جدید برای جایگزین کردن ترکیبات معروفی مانند رتینوئیدها، ویتامین سی و یا آبرسانها نیستند. در واقع، ترکیبات جدید می توانند مکمل خیلی خوبی برای آنها باشند و اثرگذاری این ترکیبات را به خوبی افزایش دهند.

ما قبلا در این مقاله در مورد پپتیدها و فوایدشان برای پوست صحبت کردیم و حالا می خواهیم به معرفی دسته جدیدی از ترکیبات مراقبت از پوست که از خانواده پپتیدها هستند بپردازیم.

این دسته جدید، فاکتورهای رشد نام دارند و با توجه به مقبولیت و معروفیت بالای آنها مطئنا در سالهای آینده بیشتر در مورد آنها خواهید شنید.

فاکتور رشد پوست چیست؟

فاکتورهای رشد به پروتئین ها و پلی پپتیدهایی اطلاق می شود که توسط سلولهای بدن و سیستم دفاعی آن تولید می شوند. نقش اصلی فاکتورهای رشد در پوست، تولید بیشتر سلولهای جدید و حفظ سلامتی و کارکرد و همچنین کمک به ترمیم موثر آنهاست.

بسیاری از فاکتورهای رشد توسط سلولهای پوست از جمله فیبروبلاست ها، کراتینوسیت ها و ملانوسیت ها تولید می شوند و هر کدام از آنها وظیفه خاص خودشان را دارند. برای مثال، فاکتورهایی به نام سیتوکین، می توانند باعث بهبود عملکرد سیستم ایمنی و ترمیم پوست شوند. انواع دیگری از این فاکتورها نیز قابلیت بالایی در بهبود زخم دارند.

در واقع می توان گفت که فاکتورهای رشد، نوعی انتقال دهنده پیام بدن هستند به سلولها، برای تقسیم شدن و افزایش تعداد آنها.

با افزایش تولید و ساخت سلولهای جدید، به همان اندازه نیز کلاژن و الاستین بیشتری در پوست شکل می گیرد که در نهایت باعث می شود تا پوست سفت تر شده و ظاهر چین و چروکها و نقاط تیره آن نیز به خوبی کاهش یابد. همچنین با افزایش سرعت ساخت سلولهای جدید، زخمهای سطح پوست نیز با سرعت بیشتری بهبود می یابند. باید گفت که این فاکتورها یکی از بهترین گزینه ها برای درمان سریعتر زخم های پوستی محسوب شده و بسیاری از محصولات ترمیم کننده تخصصی، از این ترکیبات برای درمان زخم های شدیدتر، مانند زخم های دیابتی استفاده می کنند.

فاکتورهای رشد چه فوایدی برای پوست دارند؟

وقتی در مورد پوست صحبت می کنیم، این فاکتورها می توانند با افزایش ساخت سلولهای جدید تر و تقویت کلاژن سازی، باعث پرتر شدن و جوانسازی پوست، بهبود سریعتر جوش و زخم، ترمیم جای جوش، جای زخم و کشیدگی (استرچ مارک) و همچنین روشن سازی لکه های تیره، یکدست سازی رنگ پوست و افزایش آبرسانی به آن شوند. همچنین این ترکیبات می توانند به خوبی خطوط و لکه های تیره ای که در اثر تابش مداوم نور آفتاب ایجاد شده اند را نیز کاهش دهند.

چرا باید از فاکتورهای رشد موضعی استفاده کرد؟

تا اوایل دوران جوانی، فاکتورهای رشدی که توسط بدنمان تولید می شوند می توانند به خوبی کارشان را انجام دهند و تا قبل از 20 سالگی پوست ما در بهترین شرایط قرار دارد. اما از بیست سالگی به بعد، به ازای هر سال، یک درصد از میزان کلاژن پوست تحلیل می یابد و پوست به سمت پیر شدن پیش میرود.

در واقع از سنین 20 به بالا، فاکتورهای رشد تولید شده در پوست نمی توانند به خوبی قبل کارشان را در انتقال دستورات بدن به سلولهای پوست انجام دهند و برای جبران این اختلال، باید این فاکتورها را با استفاده از روشهای مختلف به پوست رساند.

بهترین روش وارد کردن فاکتورهای رشد، تزریق آنها به لایه های پایین تر پوست است. اما بخاطر هزینه های بالای این تزریق ها و یا ترجیح به استفاده نکردن از تزریق های زیبایی، خیلی از مصرف کنندگان می توانند از محصولات موضعی که حاوی این فاکتورها هستند استفاده کنند.

فاکتورهای رشد چطور تولید می شوند؟

برای ساخت این فاکتورها معمولا آنها را در آزمایشگاه، از سلولهای انسانی (بافت پوست، خون، سلول های بنیادی چربی و مغز استخوان)، حیوانی، باکتری ها، و مخمرها تولید می کنند.

در بیشتر مواقع در محصولات مراقبت از پوست، بخاطر کاهش هزینه های تمام شده، از فاکتورهای رشد با منشا گیاهی استفاده می شود. این ترکیبات می توانند با تقلید عملکرد فاکتورهای رشد طبیعی، تا حد خوبی باعث شبیه سازی عملکرد انتقال پیام و تحریک ساخت سلولهای جدید در لایه های زیرین پوست شوند.

محصولات موضعی حاوی فاکتورهای رشد چه محدودیت هایی دارند؟

فاکتورهای رشد ساختار مولکولی بزرگی دارند. وقتی آنها توسط سلولهای پوست و در لایه های پایین تر تولید می شوند، بهترین عملکرد را دارند و می توانند کارشان را بدون نقص انجام دهند. اما با تولید مصنوعی آنها و وارد نمودن موضعی بر روی پوست، اینکه تمام آنها بتوانند به لایه های پایین تر نفوذ کنند را نمی توان با قاطعیت تایید کرد.

با نگاهی به آزمایشات انجام شده در این قسمت، نتیجه استفاده از این ترکیبات به صورت موضعی کاملا مثبت است و مصرف کنندگان بعد از چند 4 تا 8 هفته استفاده، شاهد تغییرات خوبی در جوانسازی و ترمیم پوستشان بوده اند.

تا به امروز، بهترین روش دریافت فاکتورهای رشد استفاده از روش تزریق است. با اینکار می توان مطمئن بود که این ترکیبات به خوبی به لایه های پایین تر پوست میرسند.

استفاده موضعی از فاکتورهای رشد بعد از عمل های کم تهاجمی مانند میکرونیدلینگ و یا لیزر نیز یکی از روشهای مناسب برای دریافت آنهاست. بعد از انجام میکرونیدلینگ و زمانی که سوراخهایی روی پوست ایجاد شدند، می توان از محصولات موضعی حاوی درصدهای بالایی از فاکتورهای رشد، روی پوست استفاده کرد و با اینکار می توان مطمئن شد که این ترکیبات تا حد خوبی بتوانند به داخل آن نفوذ کنند.

اما در حال حاضر با پیشرفت تکنولوژی و ورود سرم ها و کرم های فراوانی که حاوی فاکتورهای رشد هستند، تولید کنندگان سعی در استفاده از روشهایی دارند که بتوانند این ترکیبات را به خوبی به لایه های پایین تر پوست برسانند.

 بیرونی ترین لایه پوست ما، لایه محافظتی یا سد پوست نام دارد. این لایه براحتی اجازه ورود ترکیبات ناشناخته را به داخل پوست نمی دهد. برای تسهیل جذب ترکیبات استفاده شده در محصولات موضعی، چند سالیست که از تکنولوژی های جدیدی برای جذب بهتر آنها استفاده می شود. یکی از این تکنولوژی ها بر این اساس است که ترکیبات موثری مانند رتینوئیدها، آبرسانها و یا فاکتورهای رشد در داخل غشایی با جنسی مشابه چربی سطح پوست قرار می گیرند. با این روش، لایه محافظت از پوست راحتتر آنها را قبول کرده و  به برخی از آنها اجازه عبور می دهد!

در واقع باید بدانید که بواسطه ابعاد مولکولی بالاترشان، مقدار زیادی از فاکتورهای رشدی که بطور موضعی روی پوست پخش می شوند، نمی توانند به خوبی جذب آن شوند. اما طبق تحقیقات انجام شده، همان مقدار کمی که وارد پوست می شود نیز می تواند اثرگذاری خوبی داشته باشد و کار انتقال پیام را به خوبی شبیه سازی کند. به همین دلیل است که خیلی از کارشناسان اعتقاد دارند که در صورت استفاده موضعی، باید از درصدهای بالاتری از فاکتورهای رشد در محصولات مراقبت از پوست استفاده کرد. استفاده از درصدهای پایین تر نمی تواند اثر خاصی در جوانسازی یا ترمیم پوست داشته باشد. همچنین، بخاطر جذب مقادیر کمی از آنها بصورت موضعی، باید در بلند مدت از این ترکیبات استفاده کرد.

در هر صورت، پیشرفت تکنولوژی در سالهای اخیر باعث تسهیل بیشتر استفاده از ترکیباتی شده که زمانی نمی توانستیم از آنها در محصولات موضعی استفاده کنیم. در حال حاضر، با راحتتر شدن استفاده از ترکیباتی مانند فاکتورهای رشد، محصولات موضعی بیشتری از این ترکیبات استفاده می کنند و تعداد بیشتری از مصرف کنندگان می توانند از فواید آنها بهره ببرند.

نکته ای که باید به آن توجه کنید این است که هر کدام از انواع فاکتورهای رشد عملکرد مخصوص به خود را دارند و استفاده از یک نوع از آنها نمی تواند نتیجه کاملی در پی داشته باشد. به همین دلیل هنگام استفاده از محصولاتی که حاوی این فاکتورها هستند، دقت کنید که از طیف کاملی از این ترکیبات در آنها استفاده شده باشد.

بد نیست بدانید که در حال حاضر، برخی از تولیدکنندگان پیشرفته تر، پپتیدهایی را می سازند که می توانند با تحریک سلول های پوست به تولید فاکتورهای رشد بیشتر، میزان آنها را به طور طبیعی در پوست افزایش دهند. این قابلیت می تواند تمام محدودیت هایی که توضیح دادیم را برطرف کرده و به طوری موثر باعث بهبود عملکرد پوست شود. البته چون این تکنولوژی کاملا جدید است، این محصولات قیمت بالایی دارند اما می توان امیدوار بود که در آینده نزدیک، این قیمت ها پایین تر آمده بطوری که همه بتوانند از این محصولات جدید استفاده کنند.  

فاکتورهای رشد چند نوع دارند؟

فاکتورهای رشد پوست انواع مختلفی دارند و هر کدام برای هدفی ساخته می شوند. اگر بخواهیم معروفترین و متداول ترین آنها را معرفی کنیم می توانیم از گروه های زیر نام ببریم:

1- فاکتورهای رشد اپیدرمال (Epidermal Growth Factors): این گروه، معروفترین دسته از فاکتورهای رشد محسوب می شوند. EGF ها، پلی پپتیدهایی هستند که باعث افزایش ساخت سلولهای جدید می شوند و یکی از معروف ترین فاکتورهای استفاده شده در محصولات مراقبت از پوست برای ترمیم سلوهای آسیب دیده به حساب می آیند.

2- فاکتورهای رشد فیبروبلاست (Fibroblast Growth Factors): FGF ها در کنار کمک به ترمیم سلولها، اثر جوانسازی بالایی دارند و می توانند همزمان با محافظت از سلولهای قدیمی و کندتر کردن روند پیر شدن پوست، باعث ساخت و شکل گیری لایه ای از سلولهای جدید شوند.  

3- فاکتورهای رشد مشتق شده از پلاکت (Platelet-derived Growth Factors): PDGF ها که توسط پلاکت های خون در بدن تولید می شوند، جزو موثرترین فاکتورهای رشد بوده که بطور تخصصی برای درمان زخمهای عمیق از آنها استفاده می شود. در واقع این فاکتورها یکی از بهترین گزینه ها برای درمان موضعی زخمهای عمیق در بیماران دیابتی بوده و همزمان با درمان زخم می توانند باعث افزایش ساخت سلولهای جدید در پوست نیز بشوند.

4- فاکتورهای رشد لایه درون‌رگی (Vascular Endothelial Growth Factors): این ترکیبات جزو مهم ترین فاکتورهای ساخت رگهای خونی جدید در سطح پوست هستند. با افزایش خون رسانی به منطقه زخم، اکسیژن و مواد غذایی مورد نیاز برای ترمیم آن نیز افزایش یافته و این اثر باعث بهبود سریعتر زخم خواهد شد. بهتر است بدانید که این فاکتور رشد یکی از مهم ترین ترکیبات برای استفاده در سرمهای مو محسوب می شود. یکی از مهم ترین دلایل ریزش مو، بسته شدن مویرگهایی است که ترکیبات مغذی را به ریشه ها می رسانند. VEGF ها که توسط رگ های پوست ساخته می شوند، می توانند با کمک به ساخت مویرگهای جدید باعث افزایش خون رسانی به ریشه مو شوند.

5- فاکتور های رشد انسولین مانند (Insulin-like Growth Factors): IGF ها می توانند باعث افزایش ساخت سلولهای جدید و همچنین کلاژن نوع 1 شوند. این نوع کلاژن بیشترین مقدار را در میان کلاژن های گروه دیگر در بدن دارد ومی تواند اثر مهمی در رشد سلولهای بدن و درمان بیماری ها داشته باشد.

6- فاکتورهای رشد تغییر دهنده (Transforming Growth Factors): TGF ها نیز در کنار کمک به ساخت سلولهای جدید، یکی از مهم ترین فاکتورهای تولید شده در پوست برای بهبود زخمهای مزمن محسوب می شوند.

استفاده از فاکتورهای رشد موضعی برای چه افرادی مناسب است؟

همه افراد از سنین 20 به بالا می توانند از فاکتورهای رشد استفاده کنند. این ترکیبات می توانند کمک بسیار خوبی برای جوانسازی موثر پوست و ترمیم زخم، جای زخم و جای جوش باشند.

اگر پوستی حساس دارید و نمی توانید از رتینوئیدها در روتین زیباییتان استفاده کنید، فاکتورهای رشد می توانند جایگزین مناسبی برای آنها محسوب شوند.

چطور باید از محصولات موضعی حاوی فاکتورهای رشد استفاده کرد؟

همانطور که توضیح دادیم، بخاطر ابعاد مولکولی بالای این ترکیبات، باید از فاکتورهای رشد موضعی هر روز و روزی یک تا دوبار استفاده کنید. بخاطر جذب و نفوذ ضعیف آنها در داخل پوست، نیاز است که از محصولاتی استفاده کنید که حاوی درصدهای بالاتر باشند. همچنین، لایه برداری منظم و تمیز بودن پوست قبل از استفاده می تواند کمک خوبی برای جذب بهتر این ترکیبات محسوب شود.

به خاطر داشته باشید که مانند خیلی از ترکیبات تقویت کننده، گرفتن نتیجه مطلوب از این ترکیبات به زمان زیادی نیاز دارد و باید ماهها از این فاکتورها استفاده کنید.

از چه ترکیباتی می توان همزمان با فاکتورهای رشد استفاده کرد؟

استفاده از ترکیبات آبرسان مانند هیالورونیک اسید و همچنین انواع پپتید می تواند اثرگذاری فاکتورهای رشد را تقویت کند.

همچنین، استفاده از رتینوئیدهایی مانند رتینول می تواند قدرت جوانسازی و ترمیم فاکتورهای رشد را افزایش دهد. البته اگر پوستی حساس دارید بهتر است این کار را با احتیاط انجام دهید و آنها را در نوبت های خلاف هم استفاده کنید.

از چه ترکیباتی نباید همزمان با فاکتورهای رشد استفاده کرد؟

از اسیدهای لایه بردار و ویتامین سی خالص نباید همزمان با فاکتورهای رشد استفاده کنید. اگر در روتین زیباییتان از لایه بردارها و ویتامین سی خالص استفاده می کنید، از فاکتورهای رشد در نوبتهای خلاف هم استفاده کنید تا تداخلی با هم نداشته باشند.

آیا می توان از فاکتورهای رشد در نواحی دور چشم استفاده کرد؟

بله بخاطر قدرت حساسیت زایی پایین آنها می توان از این ترکیبات در نواحی دور چشم نیز استفاده نمود.

آیا فاکتورهای رشد به تنهایی می توانند اثرگذاری کاملی داشته باشند؟

با اینکه این فاکتورها می توانند در جوانسای و ترمیم سلولها موثر باشند اما بهتر است برای نتیجه گیری کامل، از آنها در کنار سایر ترکیبات مراقبت از پوست معروف مانند رتینول، پپتید، ویتامین سی، آبرسان ها و مرطوب کننده ها، و همچنین ضد آفتاب استفاده کنید.

کدام بهتر است: رتینول یا فاکتورهای رشد؟

از لحاظ جوانسازی و ترمیم پوست، محصولات موضعی ویتامین آ یا رتینوئیدها گزینه شناخته شده تری هستند که اثرگذاریشان طی سالها تحقیق به اثبات رسیده است. با اینکه فاکتورهای رشد پوست قابلیت های بالایی در جوانسازی و ترمیم دارند اما هنوز زود است که بخواهیم آنها را با رتینوئیدها مقایسه کنیم. 

اگر بخواهید یکی را انتخاب کنید، رتینوئیدها گزینه بهتری محسوب می شوند. اما اگر این دو را با هم استفاده کنید، مطمئنا زمان نتیجه گیری و مشاهده نتایج قابل قبول کاهش می یابد.

البته اگر پوستتان به رتینوئیدها حساس است، می توانید از فاکتورهای رشد در کنار پپتیدها استفاده کنید تا نتیجه بهتری از آنها بگیرید.

فاکتورهای رشد قدرت حساسیت زایی کمتری نسبت به رتینوئیدها دارند. در واقع، بر خلاف رتینوئیدها که باعث لایه برداری و خشکی پوست می شوند، فاکتورهای رشد چنین عوارضی نداشته و گزینه امن تری نسبت به رتینوئیدها محسوب می شوند. به علاوه، فاکتورهای رشد باعث افزایش حساسیت پوست به اشعه های UV (مانند نور آفتاب) نمی شوند.

موارد احتیاطی استفاده از فاکتورهای رشد:

این ترکیبات ممکن است در برخی از پوستها باعث ایجاد حساسیت شوند. به همین خاطر اگر پوستی حساس دارید، بهتر است آنها را به تدریج وارد روتین زیباییتان کنید.

در برخی موارد، تولید بیش از حد سلولهای جدید باعث می شود تا سطح زخم برآمده شود. این اثر که البته به ندرت پیش می آید، بخاطر استفاده بیش از اندازه از فاکتورهای رشد و یا عملکرد ناقص آنها بوده و به همین خاطر بهتر است از این ترکیبات طبق دستورالعمل سازنده محصولتان استفاده کنید.

استفاده از فاکتورهای رشد در دوره بارداری و شیردهی پیشنهاد نمی شود. بهتر است همیشه قبل از استفاده از فاکتورهای رشد، با یک پزشک متخصص مشورت کنید.

نکته دیگری که باید به آن اشاره کنیم، قیمت بالای فاکتورهای رشد است. معمولا محصولاتی که از این فاکتورها در ترکیباتشان استفاده می کنند، قیمت بالایی دارند. اما پیش بینی می شود با ورود برندهای بیشتر به بازار، قیمت این محصولات در آینده نزدیک کاهش یابد.

نکته آخر اینکه این ترکیبات مدت نگهداری پایینی دارند و ممکن است در دمای محیط از قدرت اثرگذاری آنها کاسته شود. به همین خاطر پیشنهاد می شود که محصولات حاوی فاکتورهای رشد را در یخچال نگهداری کنید.

مطالب مرتبط:

آشنایی با معروفترین روشهای غیر تهاجمی برای جوانسازی و رفع معایب پوست

معرفی بهترین ترکیبات مراقبت از پوست برای کاهش جای جوش و آکنه

معرفی بهترین ترکیبات مراقبت از پوست برای کاهش چین و چروک

نحوه انتخاب بهترین مرطوب کننده برای انواع پوست

معرفی بهترین ترکیبات مراقبت از پوست برای کاهش جوش و آکنه

بهترین ترکیبات مراقبت از پوست برای رفع لکه و تیرگی های پوست

رتینوئیدها: موثرترین ترکیبات برای کاهش واقعی چین و چروک پوست